Jansenius
De XVIIde eeuw was een tijdperk van grote geestelijke bedrijvigheid. Alhoewel economisch tot het uiterste vezwakt, bracht ons land talrijke geleerden voort. Onder de godsgeleerden onderscheide zich Cornelius Jansen ( Jansenius), bisschop van Ieper. Zijn opvattingen werden veroordeeld door de pausen. Het Jansenisme vervormt het christendom tot een al te stugge leer. Gedurende meer dan een eeuw werd ons godsdienstig leven erdoor in verwarring gebracht.
Bollandus
In die zelfde periode ontstond de geschiedschrijving met Jan Bolland ( Bollandus), een Belgische Jezuiet, die het plan opvatte de oude heiligenlevens te boek te stellen aan de hand van de methode der historische kritiek. Dit buitengewoon omvangrijk werk draagt als tittel "Acta Sanctorum". Het wordt heden nog voortgezet. De Belgische "Hagoigrafen" van de Jezuietenorde worden Bollandisten genoemd.
Justus-Lipsius
Onder het bewind van de aartshertogen trad de Leuvense universiteit een tijdperk van grote roem in. De beroemste humanist is Justus-Lipsius, geboren te Overijse. Hij was een van de beste Latinisten van zijn tijd. De aaartshertogen brachten hem hulde door zijn cursus bij te wonen.
Van Helmont
Wij hebben ook een aantal zeer beroemde geneesheren gehad, zoals Jan Baptist Van Helmont. Hij onderscheidde zich ook in andere takken van de wetenschap, nl. in de filosofie en alchemie. Deze laatste ging in die tijd als nogal verdacht door en bracht Van Helmont in ernstige moeilijkheden met de inquisitie. Het woord "Gas" werd door hem uitgevonden.
Stevin
Simon Stevin werd wereldberoemd door zijn kennis van de wiskunde. Hij was afkomstig uit Brugge, maar het was vooral te Leiden dat hij zich wijdde aan de algebra en de mechanika. Hij is de uitvinder van de tiendelige breuken.
de Sint Michielskerk te Leuven
In de XVIIde eeuw verdwijnen de spitsbogen uit de bouwkunst en worden vervangen door de "Barokstijl" van Italiaanse inspiratie. De gevels van de kerken, vooral deze van de Jezuieten, worden gekenmerkt door hun enigzins overladen praal. Een van de mooiste kerken in die stijl is de Sint Michielskerk te Leuven, een werk van Jezuiet Hezius. De Barokstijl wordt ook Jezuietenstijl genoemd.
Rubens
De schilderkunst kende een schitterende opgang in de Antwerpse School onder leiding van Pieter Paul Rubens. Rubens had de schilderkunst bestudeert in Italie. Zijn werken zijn veelal enorme doeken, overweldigend van levenskracht en beweging, zoals de kruisafneming in de O.L. Vrouwekerk te Antwerpen. Rubens was met koningen en prinsen bevriend.
Van Dijck
Van de talrijke leerlingen die Rubens in Antwerpen gevormd had was Antoon van Dijck zeker de briljantste en fijnzinnigste. Hij legde zich vooral toe op het portret. Ware meesterwerken zijn zijn portretten van de grote Britse hoogwaardigheidsbekleders en van de koning van Engeland, waarvan hij de hofschilder was.
Jordaens en Teniers
Jakob Jordaens had een voorliefde voor het schilderen van weelderige banketten en smulpartijen. Zijn bekendste werk is "De koning drinkt". David Teniers, de jonge (er zijn inderdaad veel schilders geweest van dezelfde naam) heeft honderden schilderijen gemaakt. Hij hield vooral van Vlaamse kermissen. Zijn doeken zijn heel en al levenslust en vrolijkheid.
Philippe de Champagne
Terwijl van Dijck de toon aangaf in de Engelse Schilderschool, werd een Brusselaar, Philippe de Champagne, hofschilder van Lodewijk XIII koning van Frankrijk, en zijn van zijn almachtige minister kardinaal Richelieu. Beiden werden door Philippe de Champagne in prachtige portretten vereeuwigd.
Filips III
Bij de dood van Filips II werd zijn zoon koning van Spanje en van Napels onder de naam Filips III. Hij was een nogal onbeduidend man die roemloos regeerde tot in 1621. Daar onze gewesten onder het bewind van de Aartshertogen geplaatst werden, was de invloed die Filips III er op uitoefende, van weinig direkte betekenis.
Filips IV
In 1621 stierf Aartshertog Albrecht zonder kinderen, zo kwamen de Nederlanden opnieuw onder het gezag van de koning van Spanje. Filips IV had pas zijn vader Filips III opgevolgd. Hij was ziekelijk en weinig begaafd, lelijk maar erg ingenomen met zijn waardigheid. Met hem vervalt de macht van de Habsburgers.
Kaart van de Nederlanden in 1648
De regering van Filips IV luidde voor ons de "Ongelukseeuw" in. Na de ellende van de 30 jarige oorlog werd Noord Brabant ons ontnomen door de Vrede van Westfalen, getekend in Munster 1648. Er werd eveneens beslist dat de Schelde voortaan zou gesloten zijn ten voordele van de nieuwe Republiek der Verenigde Provincien, die onafhankelijk was verklaard. Deze beschikking slot voor Belgie alle hoop op welvaart uit.
Hongersnood en ellende
De oorlog en het sluiten van de Schelde brachten ons land in een toestand van onbeschrijfelijke ellende. Massamoorden, branden, epidemieen en hongersnood hadden steden en dorpen ontvolkt. De hongersnood was zo groot dat er zelfs over menseneten gesproken werd.
Soldaten uit de XVIIde eeuw
Het ergste van deze ongelukseeuw was wel dat ons land voortdurend door oorlogvoerende legers onder de voet gelopen werd. Deze legers, om het even of ze vriend of vijand waren, bestonden uit soldeniers die alleen van plunderen leefden. Het waren dikwijls echte rovers gewapend met haakbussen en musketten, voor wie de oorlog slechts een stiel was.
De Kardinaal-Infant
Bij het begin van zijn regering had Filips IV zijn broer, De Kardinaal-Infant Ferdinand, aangesteld als Gouverneur Generaal van de Nederlanden. Hij was vrij oppervlakkig. Hij behaalde een paar militeire sucsessen in 1635 en joeg de Franse legers van Lodewijk XIII op de vlucht.
Karel II
Toen Filips IV stierf in 1665 volgde zijn zoon die maar 5 jaar oud was hem op. Het was een medelijdenswaardige, monsterachtige figuur. Hij leefde 40 jaar. Nooit hebben nze gewesten een meer ontaarde en stunteliger vorst gekend. Hij was nochtans geliefd. Zijn naam werd gehecht aan de stad Charleroi die in die tijd gebouwd werd.
Lodewijk XIV
Het rampzalige bewind van Karel II viel samen met de regering van de machtigste, schitterendste en eerzuchtigste van alle Franse koningen: Lodewijk XIV bijgenaamd "de Zonnekoning". In zijn paleis te Versaille straalde hij als een halfgod. Hij wilde heel Europa beheersen en door onze provincies in te palmen, Frankrijk uitbreiden tot aan de Rijn.
Verbrokkeling van ons grondgebied
Haast gedurende heel zijn regering heeft Lodewijk XIV onze provincies bevochten. Hij ontnam ons Artesie met Atrecht, Frans-Vlaanderen met Rijsel, het zuiden van Henegouwen met Valenciennes, het Land van Kamerrijk, heel Franche-Comté en gedurende zekere tijd ook Luxemburg. De kaart van de Nederlanden viel letterlijk uiteen.
De uitkijker op de toren
Op het einde van de XVIIde eeuw waren onze mooie provincies in een beeld van troosteloze verwoesting herschapen. Dieven en rovers maakten onze streken onveilig. De armen leefden in angst. Dag en nacht stond de uitkijker op de kerktoren om bij het geringste teken van onheil het alarm te kunnen geven.
Beschieting van Brussel
Verbolgen over de weerstand die Willem II van Oranje bood, liet maarschalk de Villeroy, bevelhebber van de legers van Lodewijk XIV, in 1695 de stad Brussel gedurende drie dagen met gloeiende kogels beschieten. Het werd een echte ramp. Drieduizend huizen en zestien kerken werden vernield. Van de Grote Markt bleef enkel het stadhuis over.
Maximiliaan Emanuel van Beieren
Vanaf 1692 hadden wij als gouverneur-generaal Maximiliaan Emanuel van Beieren, een schitterende en sympathieke prins. Hij hield van weelde en plezier maar hij was moedig en koesterde de beste bedoelingen. Hij hield van ons volk en trachtte ons land herop te bouwen.
Jan van Bergeyck
Om zij plannen te verwezenlijken deed Maximiliaan van Beieren beroep op de diensten van een grootmoedig en bekwaam Belgisch edelman, Jan van Brouchoven van Bergeyck, heer van Leefdaal en Tresorier-Generaal van Financien. Hij liet bruggen en wegen herstellen en richtte te Oostende een bescheiden zeevaartmaatschappij op. Al zijn inspanningen hadden helaas slecht povere resultaten.
"Chiroux" tegen "Grignoux"
Gedurende de ongelukseeuw had het prinsbisdom Luik heel wat te verduren gehad. Onder de regeringen van verscheidene Prinsbisschoppen van het Huis van Beieren hadden de Luikenaars zich verdeeld in twee partijen: de "Chiroux", partijgangers van de prins, en de "Grignoux", aanhangers van een demokratisch regime. De naam Chiroux (zwaluwen) komt van de zwarte klederen die de amtenaren van de prinsbisschop droegen.
Tilly
Onder de vooraanstaanden vn die tijd waren er ondermeer befaamde militaire bevelhebbers, zoals Jan 'T Serclaes de Tilly, held van de 30 jarige oorlog. Hij versloeg de Turken, de Hongaren, de Tchechen, de Duitse Protestantse vorsten en de Denen. Hij bood het hoofd aan Gustaaf Adolf, Koning van Zweden, en stierf met het wapen in de hand.
IJslandvaarders
In de XVIIde eeuw gaven onze zeelieden blijk van groot initiatief en volharding: van Nieuwpoort tot Duinkerken bracht onze kuststreek het stevige ras der IJslandvaarders voort, die ten koste van grote gevaren op kabeljauwvangst voeren.
Vrijbuiters en zeerovers
De XVIIde eeuw was ook de tijd van de grote avonturen op zee. De Verenigde Provincien hadden zeer onderlegde en kundige admiraals, maar er waren ook vrijbuiters, die er niet voor terugschrikten hele steden op de kusten van Latijns Amerika in te nemen en te onderwerpen. De eerste vrijbuiter was een Oostendenaar: Jan Vanhoren.
Pater Verbiest in China
Niet alleen voor oorlogsdoeleinden, maar ook ten dienste van de vrede en de liefdadigheid streden onze helden. Pater Ferdinand Verbiest, jezuiet, geboren te Pittem, bracht zijn leven als missionaris door in China. Omwille van zijn uitnemende begaafdheden in de sterrenkunde en de wiskunde, werd hij raadsman van Keizer Kang-Hi en eerste mandarijn van het heilige Keizerrijk. Hij schreef geleerde boeken in het Chinees, bekeerde de gele wereld en stierf in armoede.
Willems in Kongo
Onze missionarissen verrichtten prachtwerk in de XVIIde eeuw. Joris Willems, uit Geel, landde in Kongo, toen Portugees gebied. Hij begon het geloof te verkondigen aan de kuststreek. Hij vatte voor het eerst de gedachte op een woordenboek samen te stellen van de negertaal. Hij werd gedood door de wilden.
Hennepin in Amerika
Louis Hennepin, geboren te Ath, vertrok naar Noord Amerika, dat in het bezit was van de Engelsen. Hij bracht het christendom bij de Sioux en werd door hen gevangen genomen. Naar het schijnt heeft hij voor het eerst de Mississippi ontdekt.
Filips V van Anjou
Karel II overleed in 1700 kinderloos. Met hem verdween de tak der Spaanse Habsburgers. Hij werd opgevolgd door zijn kleinneef Filips van Anjou, kleinzoon van Lodewijk XIV. Hij regeerde onder de naam Filips V. Door Spanje te erven werd hij niet alleen souverein van Spanje, de twee Sicilien, beide Amerika's, maar ook van ons land.
Franse bezetting
Lodewijk XIV nam tegenover Filips V de houding aan van "een goed grootvader". De Nederlanden waren steeds het doel geweest van zijn politiek. Ze werden niet aangehecht bij Frankrijk, maar werden geregeerd onder toezicht van de Zonnekoning. Daarom werden er Franse troepen bij ons ingekwartierd.
Marlborough
De invloed die Frankrijk in onze provincies uitoefende verontrustte Europa en vooral Engeland, hoedster van het Europese evenwicht. Engeland verleende zijn steun aan aartshertog Karel van Oostenrijk, de latere keizer Karel VI, die aanspraak maakte op de Spaanse troon. Een Brits leger viel ons land binnen. Het stond onder bevel van de hertog van Marlborough.
Eugeen van Savoje
Oostenrijkse troepen voegden zich bij de Engelse om strijd te voeren tegen Filips V en Lodewijk XIV. Ze werden aangevoerd door een veldheer van Franse afkomst: Eugeen van Savoje. Lodewijk XIV en zijn kleinzoon werden verslagen en uit het land gejaagd.
Karel VI
In 1713 stelde het verdrag van Utrecht een einde aan de Spaanse successie-oorlog. Filips V van Anjou behield de Spaanse troon, maar moest de Nederlanden afstaan aan Keizer Karel VI van Oostenrijk. Zo begon voor ons de Oostenrijkse periode.
Het wapenschild van Oostenrijk
Bij de troonsbestijging van Karel VI verscheen de tweekoppie arend opnieuw in ons wapenschild. Het blazoen van het Huis van Oostenrijk droeg voortaan de kroon van het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie. Ons nationaal embleem bleef nochtans de oude bourgondische vlag: twee gekruiste takken op witte grond.
Prié
Karel VI was geen slechte vorst. Ongelukkg vertrouwde hij de regering van de Nederlanden toe aan een gevolmachtigd minister, Hercule Turinetti, markies van Prié. Deze nam allerlei onbehendige en brutale maatregelen zodat hij alom verfoeid werd.
Anneessens
De markies van Prié maakte zich vooral hatelijk toen hij met de oude gilden van Brussel in conflikt geraakte. Omwille van een belasting die de gilden weigerden te betalen, liet Prié Frans Anneessens, een der gildendekens en een zeer eerzaam man, aanhouden en onthoofden.
Maria Elisabeth
Na een tiental jaren despotische regering zond Karel VI zijn eigen zuster, aartshertogin Maria Elisabeth, naar de Nederlanden, als gouvernante-generaal. Ze was een dame op rijpere leeftijd, en zeer vroom. Ze wijdde zich aan haar taak met het meeste plichtsbesef.
De Oostendse Compagnie
In 1722 nam Karel VI een uitstekende maatregel. Om te verhelpen aan de sluiting van de Schelde gaf hij de toelating een nieuwe handelscompagnie op te richten om op Indie te varen. De Oostendse Compagnie had nederzettingen te Bankibazar. Ze werd, helaas, na een paar jaar reeds afgeschaft.
Maria Teresia
Karel VI overleed in 1740. Hij werd opgevolgd door zijn dochter Maria Teresia. Zij regeerde gedurende 40 jaar met veel waardigheid, intelligentie en goedheid. Keizerin Maria Teresia was buitengewoon populair in onze gewesten.
De slag bij Fontenoy
Bij het begin van haar regering moest Maria Theresia het hoofd bieden aan een aanval van Frankrijk tegen de Nederlanden. In 1745 voerde Lodewijk XV persoonlijk zijn troepen aan en behaalde de overwinning bij Fontenoy. Belgie kwam onder zijn macht.
De Blancs Becs te Kollin
Drie jaar na Fontenoy werd ons land bevrijd. Wij hebben Maria Theresia bijgestaan in haar oorlogen tegen de koning van Pruisen, de onoverwinnelijke Frederik II. Het de Ligneregiment, samengesteld uit jonge Belgische rekruten, De Blancs Becs zoals de Oostenrijkse maarschalk Daun zegde, dwong de overwinning af te Kollin
Karel van Lotharingen
Maria Teresia zond ons haar zwager, Karel van Lotharingen, als Gouverneur-Generaal. Hij was een minzaam man. Zijn paleis zou later de Koninklijke Bibliotheek worden. Geen enkel gouverneur werd ooit zo zeer geliefd als Karel van Lotharingen. Men richtte hem een standbeeld op terwijl hij nog leefde.
Tervuren
Karel van Lotharingen richtte een kleine en bekoorlijke hofhouding in het kasteel te Tervuren. Het leven was er aangenaam en goed. Het was de tijd van de zijden jassen, bepoederde pruiken, wijde jurken, menuetten.
Het Tuchthuis te Gent
De regering van Maria Teresia stond onder het teken van het verlicht despotisme: ze stond erop het volk hervormingen op te leggen die van aard waren zijn welvaart te verbeteren. Te Gent werd de eerste moderne gevangenis gebouwd. De gevangenen werden er goed behandeld en opgevoed.
De foltering
Tot in de XVIIIde eeuw wendden de rechtbanken zich tot wrede middelen om van de verdachten bekentenissen af te dwingen. De foltering bestond uit radbraken, de folterbank en de waterproef. Maria Teresia spande zich in om een einde te doe stellen aan deze wreedheden.
Roten van het vlas
Dank zij de heersende vrede en de inspanningen van onze regeerders werd ons land opnieuw voorspoedig. De vlasnijverheid kwam tot ontwikkeling in het Leiedal. Het Leiewater maakt het vlas dat men er in te rotten legt, wit. Deze bewerking noemt men het roten.
Doorniks porselein
In Walonie bloeide de poseleinnijverheid. De werkhuizen van Doornik brachten zeer sierlijke vazen, schotels, borden en beeldjes voort in wit geemailleerd porselein of fijn plateelwerk. Deze kleine meesterwerkjes pasten volkomen bij de elegante meubels van deze eeuw der bevalligheid.
Lakenweverij
Terwijl Vlaanderen linnen en katoenen stoffen bewerkte, bracht Luik laken op de markt. De wolweverij ontwikkelde zich vooral in de streek tussen Eupen en Verviers, dankzij de bedrijvigheid van sommige families, zoals de familie de Biolley.
De Leuvense vaart
Onder de regering van Maria Teresia werden wegen aangelegd en vaarten gegraven om het handelsverkeer te vergemakkelijken. De vaart Rupel-Mechelen-Leuven gaf aan deze laatste stad een hernieuwde levenskracht. Karel van Lotharingen groef zelf met een zilveren spade de eerste schop aarde op.
Posterijen
Wagens voor gemeenschappelijk vervoer, postwagens en postkoetsen reden regelmatig over onze wegen. De dienst voor vervoer van personen en brieven was sinds de XVIde eeuw in handen van de familie van Thurn en Taxis. Onder Maria Teresia werd dit monopolie overgedragen aan de staat.
Teresiaanse colleges
Als ware "Verlichte Despote" wilde Maria Teresia het onderwijs aan staatskontrole onderwerpen. Zij richtte instellingen op die Teresiaanse colleges werden genoemd. Het tijdelijk afschaffen van de Orde der Jezuieten had het verdwijnen van talrijke colleges met zich meegebracht. Er bestaat nog een Teresiaanse college te Herve.
Nény
Patrice de Nény werd een van Maria Teresia's vooraanstaande politieke medewerkers die zich inspanden om het land weer tot welvaart te brengen. Hij was van Ierse afkomst en werd President van de Geheime Raad. Hij droeg veel bij tot ons intelectueel leven.
Minkeleers
Daar de XVIIIde eeuw de eeuw der geestelijke verlichting was, paste het ook de materiele verlichting te verbeteren. Tot dan kende men alleen olie of was. Minkeleers, een priester uit Maastricht, vond het lichtgas uit.
Charles Joseph de Ligne
In de XVIIIde eeuw bracht ons land een der briljantste letterkundigen van die tijd voort: prins Charles Joseph de Ligne. Officier, diplomaat, groot ontdekkingsreiziger heeft deze elegante en bekoorlijke prins bijzonder boeiende memoires geschreven. hij was de eigenaar van het mooie kateel van Beloeil.
Grétry
Belgen zijn goede muzikanten. Vooral te Luik bereikte de muziek schitterende hoogtepunten. De Luikenaar Andre Grétry werd een der beroemste Europese componisten. Zijn komische opera's hebben in Parijs veel opgang gemaakt. Van hem is het bekende "Ou peut-on etre mieux qu'au sein de sa famille..."
Jozef II
De oudste zoon van Maria Teresia volgde zijn moeder op onder de naam van Jozef II. Men heeft hem de Koning-Filosoof genoemd. Hij was inderdaad doordrongen van menslievende opvattingen en wilde alles hervormen in naam van het algemeen welzijn en van de Rede. Hij was rechtzinnig en oprecht in zijn goede bedoelingen maar wilde maar al te vlug te werk gaan.
Jozef II in Belgie
Zijn eerste bekommernis was naar Belgie over te komen om zich rekenschap te kunnen geven van de nodige verbeteringen en hervormingen. Hij reisde als een gewoon burger en had weldra alle hoeken van het land bezocht. Voor het eerst sinds 222 jaar bevond een onzer vorsten zich weer onder ons.
De Barrière-vestingen worden gesloopt
In 1715 had het Barriére-Traktaat beschikt dat Hollandse troepen acht vestigingen in onze Nederlanden zouden bezetten. Niet zonder reden oordeelde Jozef II dat deze toestand vernederend was en dus strijdig met de Rede. Hij liet de vestigingen slopen.
De Keteloorlog
De sluiting van de Schelde, door de Vrede van Munster in 1648, kon Jozef II niet dulden. Hij trachtte de blokkade te breken door de schoenerbrik "Louis" onder Oostenrijkse vlag de stroom te laten afvaren in de Hollandse wateren. Maar een Hollands schip schoot een kanonbal af die terecht kwam in de soepketel van de Louis. Hiermee was de zaak afgesloten.
Saksen-Teschen en Maria Kristina
Als zijn vertegenwoordigers in de Nederlanden koos Jozef II zijn zuster, aartshertogin Maria Kristina en haar echtgenoot Kasimir van Saksen-Teschen. Zij waren uitstekende gouverneurs-generaal, maar het stug karakter van de keizer belette hen hun inzichten tot een goed einde te brengen.
Het Tolerantie-Edikt
Het verlicht despotisme van Jozef II uitte zich in nogal onverhoedsmaatregelen inzake godsdienst. Zo kondigde hij, in naam der Rede, een Tolerantie-Edikt af, waarbij de protestantse en Israelitische godsdiensten toegelaten werden. Daar het land volledig katholiek was, baarde dit edikt groot opzien.
Uitdrijving van de kloosterlingen
Steeds in naam der Rede verordende Jozef II dat de beschouwende orden die hij als "onnuttig voor de naaste" betitelde, moesten verdwijnen. De goederen van de afgeschafte kloosters zouden samengebracht worden in een godsdienstkas en aangewend worden tot allerhande liefdadige doeleinden. Deze maatregel vond men brutaal en bovendien ondoelmatig.
Het burgerlijk huwelijk
Om meer nadruk te leggen op de rol van de Staat in het leven van zijn onderdanen, besliste Jozef II dat de Kerk niet langer de registers van de burgerlijke stand moest bijhouden. Voortaan zou het huwelijk geen zuiver godsdienstige aangelegenheid meer zijn, maar tevens een officiele en burgerlijke formaliteit.
Het seminarie te Leuven
De wijsgerige en theologische opleiding van de geestelijkheid in de seminaries behoort uitsluitend toe aan de bisschoppen. Om de seminaristen zijn eigen filosofische gedachten te kunnen inprenten, verenigde Jozef II al de seminaries in één enkel: het Algemeen Seminari te Leuven dat gevestigd werd in het huidige Pauscollege.
Kardinaal Franckenberg
Al de godsdienstige hervormingen van Joef II stootten op het verzet van het Episcopaat. De aartsbisschoppelijke waardigheid werd toen te Mechelen bekleed door Kardinaal Franckenber. Hij was een hoofs en gematigd man, maar verzette zich niettemin zeer krachtig tegen de hervormingen. Zijn protesten bleven vruchteloos.
De Patriotten
De bruuske keizerlijke vernieuwingen stootten weldra de bevolking tegen de borst. Zowel in Vlaanderen als in Walonie kwam een partij van patriotten tot stand die de val van Jozef II en het einde van het Oostenrijks regime beoogde. Zij waren vast besloten naar de wapens te grijpen.
Van der Noot
De hoofdleiders van deze vaderlandse beweging waren twee advoaten: Van der Noot en Van der Noot en Vonck. Hendrik Van der Noot uit Brussel was een drftig man, die droomde van een federaal Belgie, hij meende zijn inzichten te verwezenlijken met de hulp van het buitenland. Zijn partij "De Statisten" groepeerde de katholieke en landelijke bevolkingsgroepen.
Vonck
Frans Vonck uit Dendermonde, droomde van een onafhankelijke maar sterk verbonden en op godsdienstig gebied verdraagzame staat. Hij wist dat hij niet kon rekenen op het buitenland. De partij der "Vonckisten" telde intellectuelen en edellieden onder haar leden.
De slag bij Turnhout
De opstand ontbrandde in 1789, het jaar van de Franse Revolutie. Hij wordt "Brabantse omwenteling" genoemd. Een klein leger van 3000 slecht uitgeruste patriotten, onder bevel van Van der Mersch, zakte af uit Holland en slaagde erin de Oostenrijkers te Turnhout te overwinnen. Brussel werd bevrijd. Overal kwamen er zwart-geel-rode vlaggen te voorschijn.
De terreur der Statisten
Nadat de Oostenrijkers het land verlaten hadden, liet Van der Noot de Republiek der Verenigde Belgische Staten afkondigen. Hij werd er de president over. Over Vonck werd er niet meer gesproken. Integendeel, Van der Noot liet de aanhangers van zijn vroegere bondgenoot nazitten en gedurende verschillende weken oefenden de Statisten een ware terreur uit.
De Kanaries van Dumoceau
De regering van Van der Noot duurde nog geen jaar. Zijn beleid was trouwens slecht. Hij verw
Prins-Bisschop Veldbruck
De XVIIIde euw was voor het prinsbisdom Luik nogal rustig geweest. De gedachten van de Franse filosofen Voltaire en J.J. Rousseau werden er zeer gewaardeerd en de slagwoorden van "Vrijheid, Gelijkheid en Verdraagzaamheid" lagen op ieders lippen. De Prins-Bisschop Veldbruck begunstigde de ontwikkeling van de "Verlichting" en stichtte in 1779 de "Sociéte d'émulation.
Valeureux Liegeoise
De nieuwe ideeen der "Verlichting" leidden in 1789 tot de "Luikse omwenteling", een nabootsing, van de Franse Revolutie. De prins-bisschop Constantijn van Hoensbroeck, werd verjaagd en het vorstendom verklaarde zich onafhankelijk. Ramoux, pastoor van Glons, componeerde het bekende lied "Valeureux Liegeoise".
Chestret
De Luikse omwenteling was het werk van een paar begaafde volksmenners, ondermeer: Fabry, Bassenge en Chestret. Deze laatste was zeer populair. In het lied Valeureux Liégeois zingt men nog van (vertaald uit het Frans): "Wat kan onze moed doen tanen als we onder Chestret ten strijde trekken."
Jemappes
In 1792 vielen de Franse revolutoinaire legers onder bevel van generaal Dumouriez de Oostenrijkse Nederlande binnen. Hij behaalde een verpletterende overwinning. Voor ons betekende het eens te meer de bezetting.
Fleurus
In1793 werden de Fransen te Neerwinden verslagen en uit het land verjaagd. Maar het volgend jaar stonden ze daar weer, deze maal onder het bevel van generaal Jourdan. Ze wonnen de slag bij Fleurus. Hier gebruikten ze voor de eerste maal een luchtballon, de "Entreprenant".
De Sansculotten
De kledij van de republikeinse soldaten was tamelijk slordig. Uit haat tegen de aristokraten die nauwsluitende broeken droegen, hadden zij de mode van de brede broekspijpen ingevoerd. Daarom noemden ze Sansculotten.
Incroyable en Muscadins
In 1795 kondigde de Franse Republiek de aanhechting van Belgie af en nam een nieuwe regeringsvorm aan: het Directoire. Het Directoire luidde een periode van zedelijk verval in De jongelui kleedden zich op een potsierlijke manier. Men noemde ze Incroyable of Muscadins. De exentrieke dames pronkten als "Merveilleuses".
Burgeres Montausier
Vooraleer de aanhechting van Belgie aan Frankrijk af te kondigen, hoopte de regering van de Republiek dat onze voorvaderen spontaan voor de vereniging met het nieuwe vaderland zouden stemmen. Tot dit doel werd een luidruchtige propaganda gevoerd. Een Parijse zangeres, "Citoyenne Montausier", zong de Marseillaise op de openbare pleinen om de harten voor de vrijheid te winnen.
De Vrijheidsboom
Met de bezetting van ons grondgebied voerden de Fransen tevens een nieuwe ideologie in. Ze werd samengevat in de Rechten van de Mens. Het voornaamste van deze rechten was de vrijheid. Daarom plantten de veroveraars overal vrijheidsbomen met een frygische vrijheidsmuts in de top. Maar onze voorouders lieten zich door die mooie beloften niet beetnemen.
De vernieling van de Sint Lambertuskathedraal te Luik
De Franse bezetting ging gepaard met misbruiken. Onze kunstschatten werden geroofd of vernield. Zo werd de mooie Sint Lambertuskathedraal te Luik systematisch afgebroken onder leiding van een zekere De France die dit prachtige gebouw met de grond gelijk maakte.
Orval in lichterlaaie
Vooral de Kerk was het mikpunt van het vandalisme der Franse Republikeinen. De mooie Cistercienser Abdij te Orval brandde gedurende zes weken. Van de 15.000 boekdelen der bibliotheek bleef er geen enkel over.
Kaart der departementen
Onder het Franse regime verdwenen de oude provincies der Nederlanden. Ons land werd in departementen verdeeld, net zoals Frankrijk. Er waren er 9. Brussel was slechts de hoofdplaats van het departement van de Dijle, Gent van de Schelde, Antwerpen van de Twee-Nethen, Luik van de Ourthe, Namen van Samber en Maas.
De godin der Rede
Bij het begin der Franse bezetting werden pogingen aangewend om de katholieke godsdienst te vervangen door de cultus van de Godin Rede. Overal werden tempels opgericht ter ere van de Rede. Te Brussel grepen de plechtigheden plaats in de kerk van St. Jacobs op de Koudenberg. Men vereerde er een toneelspeelster met wierook en toespraken. Ons volk vond dit alles potsierlijk.
De gesloten tijd
Gedurende de Republiek werd de katholieke eredienst verboden. Hij bleef nochtans in het geheim doorgaan. De mis werd opgedragen bij nacht en met gesloten deuren in afgezonderde hoeven, waarrond de wacht werd gehouden. Het was de "Gesloten Tijd".
De dienstweigeraars
In 1798 stelde het Directoire de verplichte militaire dienstplicht bij loting in. Onze jongens wensten niet onder de Franse vlag te strijden. Velen doken onder en zochten hun toevlucht in de Ardennen.
De Boerenkrijg
Eerder dan in de Franse regimenten dienst te nemen, verkozen onze jonge boeren naar de wapens te grijpen om voor eigen land en vreiheid te kampen. In hun strijd tegen de Sansculottes wedijverden Vlaminngen en Walen in moed. De laatste Brigands werden te Hasselt in de pan gehakt.
Charles Jacquemain
Een der meest vermaarde weerstander uit de Boerenkrijg was Charles Jacquemain, die men Charles de Loupoigne of "cousin Charles" noemde. Verscholen in het diepe Zonienbvos bleef hij de Fransen weerstand bieden. Hij werd tenslotte verraden en gedood.
De rechtbank te Clervaux
Onder de heldaftige "Brigands" waren er een paar jonge Luxemburgers die gevangen genomen werden en te Clerveaux voor een militaire rechtbank moesten verschijnen. De Franse officier trachtte hen te redden: "Zeg dat je niet op ons gevuurd hebt!". Ze antwoordden: "We hebben op U gevuurd, liegen kunnen we niet!". Ze werden gefusiljeerd.
Bonaparte
In 1799 werd Bonaparte bewindvoerder van Frankrijk met de titel van Eerste Consul. Hij was van Corsikaanse afkomst. Hij bezat een geniale aanleg voor oorlogvoering en organisatie. In 1804 zou hij zich tot Keizer der Fransen laten kronen onder de naam van Napoleon I.
Bonaparte en Josephine in Belgie
Een van zijn eerste verplaatsingen was het bezoek aan de Belgische departementen. Zijn echtgenote, Josephine Beauharnais, vergezelde hem. Hij nam zich voor onze toestand te verbeteren. Zijn belangstelling ging vooral uit naar de Antwerpse haven, waarvan hij "een pistool gericht op het hart van Engeland" wilde maken.
Lieven Bauwens
Onder het Napoleontisch regime kenden we een zekere economische welvaart. Napoleon zelf moedigde onze inspanningen aan. Lieven Bauwens vestigde in zijn geboortestad Gent de eerste mechanische weverijen, waarvan hij het uitvindingsgeheim, op gevaar van zijn leven, uit Engeland had binnengesmokkeld.
William Cockerill
Te Verviers kende de lakennijverheid een nieuwe bloei dank zij de intelligente Mevrouw Boilley-Simonis, die beroep deed op de bijzonder schrandere uitvinder van machines, William Cockerill uit Schotland.
Bietenteelt
Napoleon leefde voortdurend op oorlogsvoet met Engeland. Het oefende een streng blokkaderegime uit op het door Napoleon gekontroleerde Europese vasteland. Geen enkel koloniaal produkt kon nog ingevoerd worden. Om het suikerriet te vervangen begon men suikerbieten te telen.
Keizerlijke Politie
Napoleon had zeker onbetwistbare gaven als organisatie; hij was er niet minder tyranisch om. Er werd ons geen enkele vrijheid gelaten, noch persvrijheid, nog uitdrukkingsvrijheid. Censuur, verklikkingen, vroordelingen waren schering en inslag. Onder leiding van Fouché hield een ontzachelijke Keizerlijke politie iedereen in bedwang en verloor geen enkele verdachte uit het oog. En bij ons was haast iedereen verdacht.
Kaartspel
Dezee bezttingsjaren waren een droeve tijd. De mensen bleven zo veel mogelijk thuis. Nooit werd er in ons land zoveel gekaart als toen in de 19de eeuw.
De Lotelingen
De oorlogen volgden elkaar op. Napoleon had veel soldaten nodig, want de verliezen waren groot. Hij stelde opnieuw de loting in. Vele Belgische jongens moesten met tegenzin het Franse uniform aantrekken.
Waterloo
Nadat hij in 1814 verslagen en naar het eiland Elba verbannen werd, keerde Napoleon het jaar daarop plots in Frankrijk terug. Europa verklaarde hem de oorlog. Op 18 juni 1815 werd Napoleon te Waterloo volledig verpletterd door de Engelsen en de Pruisen onder bevel van Wellington en Blucher. Een Belgische brigade streed aan de kant van de bondgenoten.